Podsumowanie relacji Polska-Chiny w 2022 roku

Wcześniejszy rok 2021 był całkiem dobry dla relacji Warszawa – Pekin. Zwiększono intensywność rozmów i spotkań wysokiego szczebla, dając nadzieję na kontynuację tego kursu w 2022 roku[1]. Czy udało się utrzymać tę dynamikę i czy doszło do kolejnego przełomu w relacjach?

Jednym z najważniejszych wydarzeń dla relacji Polska-Chiny w 2022 roku, była rozpoczęta 4 lutego trzydniowa wizyta prezydenta RP Andrzeja Dudy w Chinach. Prezydent uczestniczył w ceremonii otwarcia 24. Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Pekinie, a 6 lutego spotkał się z Przewodniczącym Komunistycznej Partii Chin Xi Jinpingiem. Rozmowa dotyczyła między innymi kwestii zwiększenia wymiany handlowej w obszarze rolnictwa oraz rozwoju projektów inwestycyjnych. Xi podkreślił gotowość Chin do rozwoju infrastruktury logistycznej w Polsce i pomoc Polsce w staniu się kluczowym węzłem w chińsko-europejskich łańcuchach dostaw[2].

Andrzej Duda przedstawił polskie stanowisko w sprawie sytuacji bezpieczeństwa w Europie Wschodniej, wskazując swój niepokój możliwym wybuchem wojny na Ukrainie. Zaznaczył, że uderzyłoby to w chiński eksport do Europy. Podkreślił także rolę Chin jako światowego mocarstwa w rozwiązywaniu konfliktów[3]. Według chińskich mediów, również podziękował Chinom za zaopatrzenie Polski w środki medyczne w walce z COVID-19[4].

Inni przedstawiciele naszej administracji, wyrażali bardziej stonowane stanowisko co do wizyty. Minister Spraw Zagranicznych Zbigniew Rau określił spotkanie jako przede wszystkim skupione na sporcie, z akcentem politycznym na dalszym planie[5]. Doradca prezydenta Jakub Kumoch stwierdził, że ,,Polska jest sojusznikiem Stanów Zjednoczonych, ale Polska ma też bardzo przyjazne stosunki z Chinami”[6].

W wieczornym serwisie informacyjnym chińskiej, państwowej telewizji CCTV pojawił się niemal 4-minutowy materiał o spotkaniu Xi–Duda. Składał się on wyłącznie z oficjalnego odczytu relacji chińskiego MSZ z wizyty[7]. Chiny na pewno spojrzały z zadowoleniem na wizytę prezydenta Dudy tym bardziej, że większość państw Zachodu wzywało do dyplomatycznego bojkotu igrzysk.

Kolejne spotkanie wysokiego szczebla, miało miejsce 10 czerwca, kiedy odbyła się wideorozmowa ministra spraw zagranicznych Polski Zbigniewa Raua z ministrem spraw zagranicznych ChRL Wang Yi w ramach III Sesji Plenarnej Chińsko-Polskiego Komitetu Współpracy Międzyrządowej. Polska strona wyraziła zainteresowanie przyjmowaniem chińskich inwestycji bezpośrednich typu greenfield. Jako główny problem w relacjach dwustronnych, wskazano na głęboką asymetrię w wymianie handlowej i rosnący deficyt wymiany towarowej po stronie Polski. Rau mówił również o potrzebie włączenia większej liczby polskich firm w obsługę transportu kolejowego z Chin do Europy. Polska strona zaprezentowała również stanowisko wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę. Ministrowie zgodzili się, mimo różnic obu państw w głosowaniach na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych, w kwestii wojny na Ukrainie, że fundamentem stosunków międzynarodowych w relacjach między państwami jest poszanowanie dla zasad suwerenności i integralności terytorialnej[8]. Wang Yi powiedział, że oba państwa powinny zacieśnić współpracę w dziedzinie gospodarki i handlu, nauki i technologii, ochrony środowiska, energetyki i w sektorze cyfrowym oraz rozszerzyć wzajemne inwestycje. Przypomniał o wizycie Dudy w lutym, jako mocnym sygnale, że oba kraje są zaangażowane we wzmacnianie przyjaznych relacji. Wyraził gotowość wsparcia przedsiębiorców z obu krajów w zbadaniu możliwości stworzenia dwukierunkowego systemu magazynowania, logistyki i dystrybucji na rynkach europejskich i chińskich[9].

Pod koniec czerwca na portalu Politico ukazał się anglojęzyczny artykuł premiera Polski Mateusza Morawieckiego pt. „Przyszłość Zachodu stoi pod znakiem zapytania”. Odnosił się głównie do konsekwencji wojny na Ukrainie, ale znalazło się też kilka wzmianek dotyczących Chin. Premier Morawiecki stwierdza , że wojna na Ukrainie nie zada ciosu pozycji ekonomicznej ,,chińskiego smoka”, ale może być zachętą do większej aktywności w przejmowaniu globalnych aktywów, robiąc tym samym gigantyczny krok naprzód. Dodał również, że Stany Zjednoczone i Europę mogą zastąpić Chiny lub Chiny w parze z Rosją. Jego zdaniem, znajdziemy się wówczas ,,w zupełnie nowym rozdziale historii świata, który mógłby być napisany niezwykle krwawymi wersami”, a brak zdecydowanych działań wobec Rosji może mieć negatywne konsekwencje także dla Tajwanu[10].

Do kolejnej rozmowy Prezydenta Dudy z Przewodniczącym Xi, doszło pod koniec lipca. Jak podała Kancelaria Prezydenta RP, rozmowa trwała godzinę i w dużej mierze dotyczyła konsekwencji rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie. Duda przedstawił polskie stanowisko wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę oraz negatywne reperkusje dla bezpieczeństwa regionu oraz wymiany handlowej także z Chinami. Dyskusja dotyczyła również  sposobu zmniejszania polskiego deficytu handlowego w obrotach z Chinami i  intensyfikacji połączeń lotniczych[11]. Xi Jinping przypomniał o wizycie Dudy w Pekinie, gdzie odbyli przyjacielską wymianę zdań. Powiedział, że uważa Polskę za swojego priorytetowego partnera do współpracy w Europie. Xi dodał, że obie strony powinny wzmocnić komunikację polityczną, szczególnie w ramach różnych Komitetów. Zachęcał też do dalszego pogłębiania wymiany handlowej. W notatce strony chińskiej tylko jednym zdaniem wspomniano, że wymieniono poglądy na temat ,,kryzysu” na Ukrainie[12].

W 2022 doszło też do drugiej rozmowy szefa polskiej dyplomacji z jego chińskim odpowiednikiem. Spotkali się 22 września przy okazji dorocznej debaty ONZ w Nowym Jorku. Tuż przed rozpoczęciem rozmów, rzecznik polskiego ministra spraw zagranicznych Łukasz Jasina potwierdził dziennikarzom, że wojna na Ukrainie będzie głównym tematem spotkania. „Relacje Polski z Chinami w tym roku bardzo mocno opierają się na merytorycznych podstawach” dodał Jasina[13]. Według notatki chińskiego MSZ Rau stwierdził, że Polska postrzega Chiny jako przyjaznego i wiarygodnego partnera strategicznego. Wang przypomniał, że Chiny są gotowe wzmocnić strategiczne powiązanie z Polską i promować współpracę w różnych dziedzinach, w tym w zakresie usług kolejowych między Chinami a Europą, lotnictwa cywilnego, rolnictwa i inwestycji[14].

Zamienny jest brak wspominania przez wysokich przedstawicieli chińskich o formacie 16+1, który miał polegać na wielostronnej współpracy Chin i Europy Środkowo-Wschodniej, zapoczątkowanym w 2012 roku w Warszawie. Mimo 10 lat od jego powstania większość państw, w tym Polska, nie widzi w nim specjalnych korzyści dla siebie. Na początku sierpnia Estonia i Łotwa ogłosiły wycofanie się z 16+1, a rok wcześniej zrobiła to Litwa. Strona chińska przemilczała ten jubileusz i nie organizowała szczytu z tej okazji. Nic nie wskazuje na to, żeby Polska miała iść w ich ślady, ale nie widać też nowego impulsu ze strony Pekinu, by podtrzymać ten projekt, który był początkowo przyjmowany z dużą nadzieją w  Europie Środkowo-Wschodniej.

Wciąż nie wiadomo, czy Polska wyrazi zgodę na użycie chińskiego sprzętu Huawei w budowie sieci 5G. 25 marca 2022 roku na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji, pojawił się nowy projekt nowelizacji ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa (KSC). W nowelizacji KSC wciąż nie pojawia się nazwa żadnego dostawcy, ale jest mowa o możliwości uznania dostawcy sprzętu lub oprogramowania za „dostawcę wysokiego ryzyka”. Wszystko wskazuje, że wzmianka została dodana ze względu na chińskiego dostawcę[15]. Wygląda na to, że Huawei nie będzie dostawcą dla budowy sieci 5G w Polsce, ale polskie władze nie chcą jednoznacznie tego potwierdzić.

Podsumowanie

Spotkania przedstawicieli obu państw (dwa na szczeblu prezydentów oraz dwa ministrów spraw zagranicznych) nie okazały się przełomowe dla polsko-chińskiej współpracy. Na pewno wizyta Andrzeja Dudy  na otwarciu Zimowych Igrzysk Olimpijskich, była bardzo dobrze odebrana w Pekinie, jako znak budowania dobrych relacji, tym bardziej że większość liderów państw Zachodu bojkotowało tę imprezę. Mimo to kwestia wojny na Ukrainie spowodowanej rosyjską agresją, nie sprzyja dalszemu polepszaniu się współpracy Warszawa-Pekin. Strona chińska w swoim przekazie nie używa nawet słowa "wojna" , lecz "kryzys" , umniejszając wagę tego wydarzenia, które z perspektywy Polski, ale też większości państw europejskich, jest kluczowe. Obserwujemy stale podtrzymywany sojusz rosyjsko-chiński, który zaczął być widziany również w innych stolicach Europy. Chiny powielają także rosyjską narrację, która m.in. krytykuje NATO oraz USA i ich wsparcie wojskowe dla Ukrainy. Biorąc pod uwagę, że USA jest głównym gwarantem bezpieczeństwa dla Polski, trudno doszukiwać się w przyszłości większych wpływów Pekinu w kraju nad Wisłą. Stąd też prawdopodobna decyzja władz Polski o rezygnacji ze współpracy z Huawei  w ramach budowy sieci 5G. Chiny również wobec wielu obietnic związanych z formatem 16+1 nie były w stanie zaimplementować ich i dać realnych korzyści, które wzmocniłyby więzi i zaufanie obu państw. Rok 2023 może być podobny i nie widać chęci po obu stronach, by ten stan zmieniać, pozostając w ,,letniej” relacji.

[1] Ł. Kobierski, Polska i Chiny w 2021 roku. Próba podsumowania relacji, Magazyn Koncept, nr 94, Styczeń 2022, s. 18-19.

[2] Xi expects China-Poland practical cooperation to reach new height, Xinhua, https://english.news.cn/20220206/272591f7b9584c69a8677f46d3521d36/c.html

[3] Andrzej Duda spotkał się z Xi Jinpingiem, Strona Kancelarii Prezydenta RP, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/andrzej-duda-spotkal-sie-z-xi-jinpingiem,48380

[4] Xi expects China-Poland practical cooperation…

[5] Rozmowa korespondent Polskiego Radia w Białym Domu Marka Wałkuskiego z Ministrem Spraw Zagranicznych Zbigniewem Rauem, https://twitter.com/Marekwalkuski/status/1490107872570654720

[6] Poland's president to attend Beijing Olympics amidst U.S. boycott, Reuters, https://www.reuters.com/lifestyle/sports/polands-president-attend-beijing-olympics-amidst-us-boycott-2022-01-18/

[7] 习近平会见波兰总统, CCTV, https://tv.cctv.com/2022/02/06/VIDEeS21CQOLMoxvxBIZoc3S220206.shtml

[8] Minister Rau rozmawiał z szefem chińskiej dyplomacji, Strona Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, https://www.gov.pl/web/dyplomacja/minister-rau-rozmawial-z-szefem-chinskiej-dyplomacji

[9] Wang Yi and Polish Foreign Minister Zbigniew Rau Hold the Third Plenary Session of the China-Poland Intergovernmental Cooperation Committee, Oficjalna strona MSZ Chin, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjdt_665385/wshd_665389/202206/t20220611_10701937.html

[10] M. Morawiecki, The Future of the West Is in Question, POLITICO Magazine, 27.06.2022, https://www.politico.com/news/magazine/2022/06/27/future-west-morawiecki-ukraine-00042564

[11]Rozmowa telefoniczna Andrzeja Dudy z Xi Jinpingiem, Strona Kancelarii Prezydenta RP, https://www.gov.pl/web/chiny/rozmowa-telefoniczna-andrzeja-dudy-z-xi-jinpingiem

[12] Xi Jinping Speaks with President of Poland Andrzej Duda on the Phone, Oficjalna strona MSZ Chin, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjdt_665385/wshd_665389/202207/t20220730_10730783.html

[13] Zbigniew Rau spotkał się z szefem MSZ Chin. "Relacje oparte są na merytorycznych podstawach", Polskie Radio 24, https://polskieradio24.pl/5/1223/artykul/3040633,zbigniew-rau-spotkal-sie-z-szefem-msz-chin-relacje-oparte-sa-na-merytorycznych-podstawach

[14] Wang Yi Meets with Foreign Minister Zbigniew Rau of Poland, Oficjalna strona MSZ Chin, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjb_663304/wjbz_663308/activities_663312/202209/t20220923_10770543.html

[15] Ł. Kobierski, Stanowiska państw Zachodu i wybranych firm w tych państwach dotyczące współpracy z Huawei w ramach rozwoju sieci 5G (stan na 30.10.2022).