Przegląd relacji UE-Chiny w styczniu 2023 roku

Unijne „zalecenia” wobec podróżnych z Chin

Z początkiem nowego roku Unia Europejska miała podjąć decyzję w sprawie restrykcji wobec przyjezdnych z Chin z powodu wielu zachorowań na COVID-19 w tym kraju. Budzi to niepokój wśród szerokiej opinii międzynarodowej, jak i zagranicznych partnerów Chin – między innymi  Unii Europejskiej. Mimo wszystko Unia nie podjęła ostatecznej decyzji co do wprowadzenia odgórnych ograniczeń w stosunku do osób podróżujących z Chin, a jedynie zostały wydane zalecenia, w których podkreślono znaczenie wprowadzenia odpowiednich restrykcji wobec zaistniałej sytuacji. Wspomniane zalecenia dotyczą m.in. testowania podróżnych z Chin czy noszenia masek podczas lotów z i do Chin, a nawet badania ścieków na lotniskach, które obsługują loty z Chin[1]. Państwa członkowskie, które ogłosiły już, że będą testować osoby podróżujące z ChRL, to m.in. Niemcy[2], Francja[3], Belgia[4], Grecja[5] czy Austria[6]. Chiński rząd nie zostawił tej sytuacji bez odpowiedzi. „Uważamy, że przyjęte przez niektóre kraje ograniczenia wjazdu wymierzone w Chiny nie mają podstaw naukowych, a niektóre nadmierne praktyki są jeszcze bardziej niedopuszczalne” – mówiła Mao Ning, rzeczniczka chińskiego MSZ. Dalej dodała: „Stanowczo sprzeciwiamy się próbom manipulowania środkami COVID-owymi w celach politycznych i podejmiemy środki zaradcze oparte na zasadzie wzajemności”[7]. 17 stycznia głos zabrał kolejny rzecznik chińskiego MSZ Wang Wenbin, który oświadczył, iż „środki zapobiegawcze krajów europejskich dotyczące podróży do Chin powinny być zakorzenione w nauce, proporcjonalne i niedyskryminujące”[8].

Relacje na linii Niemcy-Chiny

Sporo działo się w relacjach niemiecko-chińskich. Szef Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD) Lars Klingbeil w wywiadzie dla tygodnika Die Zeit powiedział, że Niemcy byłyby zmuszone do zerwania stosunków z Chinami, gdyby Chiny zaatakowały Tajwan. Podał on przykład agresji Rosji na Ukrainę i to samo odwrócenie się czekałoby Pekin. Klingbeil wspomniał, że Niemcy muszą stać się bardziej niezależne od Chin i zdywersyfikować swoich partnerów handlowych. „To wielka lekcja płynąca z naszych relacji z Rosją”, dodaje[9].

Z drugiej strony widać wyraźnie, że Berlin nie chce znacznie zmniejszać współpracy handlowej z Chinami. Christian Lindner, niemiecki minister finansów, wyraził swoje zaniepokojenie możliwością nagłego i gwałtownego „decouplingu”, czyli „oddzielenia”, gospodarki niemieckiej od rynku chińskiego. „Oddzielenie naszej gospodarki od rynku chińskiego nie leżałoby w interesie miejsc pracy w Niemczech” – powiedział Lindner. Zauważa on, że natychmiastowe zerwanie z chińskim rynkiem bardzo odbije się na kondycji rynku zatrudnienia w Niemczech, jednocześnie oświadczając, że Niemcy powinny stopniowo uniezależniać się ekonomicznie od ChRL[10]. Jeszcze dalej idzie Oliver Zipse, prezes zarządu BMW, podczas targów technologicznych Consumer Electronics Show 2023, odbywających się 5-8 stycznia br. w Las Vegas stwierdził, że polityka wobec Chin powinna polegać na zaangażowaniu, a nie na osądzaniu: „Zrobienie czegoś razem z Chinami jest ważniejsze niż ocenianie codziennych spraw”. Zaznacza on, iż dla BMW Chiny zawsze stanowiły „drugi dom”[11]. Prochińskie nastawienie prezesa zarządu BMW w kwestiach biznesowych można było dostrzec już wcześniej, gdy w październiku 2022 roku mówił, że Chiny stanowią jeden z najważniejszych rynków dla bawarskiego producenta, dodając następnie, że „BMW będzie nadal niezachwianie zakorzeniać się w Chinach i ustanawiać stabilne i korzystne dla wszystkich relacje z chińskimi partnerami”[12]. W 2021 roku Chiny były największym rynkiem sprzedaży BMW[13].

Pojawiły się także zgrzyty w relacjach Berlin-Pekin. Na początku 2023 roku (9 stycznia) delegacja niemieckich parlamentarzystów z partii FDP (Wolna Partia Demokratyczna), na czele z przewodniczącą parlamentarnej komisji obrony Marie-Agnes Strack-Zimmermann, złożyła czterodniową wizytę na Tajwanie[14]. Wspomniana już Marie Agnes Strack-Zimmermann określiła przybycie do Tajpej jako „wyraz solidarności” z autonomiczną demokracją, jaką jest Republika Chińska na Tajwanie[15]. W ramach tej wizyty przedstawiciele Bundestagu spotkali się z tajwańskimi oficjelami, wojskowymi, szefami partii opozycyjnych oraz reprezentantami organizacji na rzecz praw człowieka. W czasie wizyty poruszona została kwestia bezpieczeństwa Tajwanu w perspektywie narastającej presji ze strony Chin w kierunku wyspy. Prezydent Tajwanu Tsai Ing-wen apelowała, by „Niemcy i inni demokratyczni partnerzy Tajwanu wspólnie utrzymali regionalny porządek i dobrobyt”[16]. Strack-Zimmermann zapewniła, że Niemcy i Tajwan są przyjaciółmi, jednakże – jak podaje „Reuters” – „Niemcy nie dostarczą Tajwanowi broni i nie zostały o to poproszone, ponieważ sytuacja tutaj jest inna niż na Ukrainie”. Dalej dodała również, że rola Niemiec w relacjach z Tajwanem dotyczy bardziej kwestii ekonomicznych niż militarnych[17].

Wizyty różnych przedstawicieli zachodu na Tajwanie, są zawsze mocno krytykowane przez Chiny. Tym razem było podobnie. Rząd chiński potępił wizytę niemieckiej delegacji i poradził, by Niemcy nie angażowali się w kwestie pomiędzy Chinami a Tajwanem[18]. Rzecznik MSZ ChRL Wang Wenbin powiedział: „Główną przyczyną problemu Tajwanu jest właśnie to, że prawo dżungli, hegemonizm, kolonializm, militaryzm i nacjonalizm szerzyły się na świecie, a Chiny bardzo ucierpiały z ich powodu” – słowa te odnosiły się do historycznych aktywności Niemiec, które rzecznik chińskiego MSZ podsumował następująco: „Niemcy doświadczyły głębokiej i bolesnej historycznej lekcji w tym względzie”[19].

Wu Ken, ambasador Chin w Niemczech wypowiedział się na temat planowanej nowej strategii Niemiec wobec Chin. Według przecieków, ma ona nie być zbyt pozytywna dla Pekinu i ma na celu zmniejszenie uzależnienia od azjatyckiego mocarstwa. Wu Ken stwierdził, że strategia jest „kierowana przez ideologię” i odzwierciedla zimnowojenną mentalność[20].

Francja i Chiny

Podczas odbywającego się w Davos Światowego Forum Ekonomicznego (16-20 stycznia) francuski minister finansów Bruno Le Maire stwierdził, iż Unia Europejska nie powinna angażować się w rywalizację pomiędzy USA a Chinami, ale w jej interesie jest wzmacnianie stosunków gospodarczych z chińskim partnerem[21]. Francuski minister finansów zauważa drastyczną różnicę pomiędzy podejściem Stanów Zjednoczonych a Unii Europejskiej do Chin: „Chiny nie mogą nie wchodzić w rachubę, Chiny muszą być brane pod uwagę”. Ponadto Le Maire podnosił, że „nie chcemy sprzeciwiać się Chinom, chcemy współpracować z Chinami, chcemy, aby Chiny przestrzegały tych samych zasad”[22].  Olivier Becht, minister delegowany przy ministrze Spraw Europejskich i Zagranicznych, odpowiedzialny za handel zagraniczny powiedział, że „ekspansjonistyczna” strategia Chin jest „niepokojąca”, ale jesteśmy ostrożni jeśli chodzi o decoupling z Chinami. W planach jest jednak relokacja branż strategicznych z punktu widzenia suwerenności państwa[23].

16 stycznia miała miejsce rozmowa telefoniczna pomiędzy Emmanuelem Bonnem, doradcą dyplomatycznym prezydenta Francji, oraz Wang Yi, obecnym dyrektorem Biura Komisji Spraw Zagranicznych Komitetu Centralnego KPCh. Wang podczas rozmowy stwierdził, iż Chiny i Francja, jako stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ, powinny wzmocnić strategiczną komunikację oraz podjąć kroki w celu skoordynowanego reagowania na obecne problemy na świecie. Bonne według notatki strony chińskiej miał powiedział, że Francja przywiązuje wielką wagę do relacji z Chinami i jest gotowa do ich pogłębienia, a ponadto uznał, że Francja stoi w opozycji wobec zimnowojennej mentalności i podziału na obozy polityczne, przez co jest w stanie odgrywać aktywną rolę w rozszerzaniu relacji na osi UE-Chiny[24].

Litwa vs Chiny oraz projekty z Tajwanem

Światowa Organizacja Handlu wyznaczy ekspertów do zbadania dwóch skarg UE przeciwko Chinom w związku z restrykcjami patentowymi i ograniczeniami w handlu nałożonymi na Litwę. Bruksela po raz pierwszy rozpoczęła spór rok temu, ale konsultacje obu stron były wciąż nieudane. Pekin zaprzecza, że stosuje wobec Litwy środki przymus gospodarczego[25]. Minister spraw zagranicznych Litwy Gabrielius Landsbergis z zadowoleniem przyjął decyzję WTO o zbadaniu sprawy[26].

Tajwan podpisał umowę z litewską firmą high-tech Teltonika, w ramach której tajwański Instytut Badań nad Technologią Przemysłową (ITRI), będzie dzielić się technologiami, które mogą ułatwić tworzenie przemysłu układów półprzewodnikowych na Litwie. Wartość kontraktu wynosi 14 mln euro, z czego 10 mln euro będzie pochodzić od Ministerstwa Spraw Zagranicznych Tajwanu w ramach dwustronnego planu współpracy między rządami Litwy i Tajwanu, a kolejne 4 mln euro od firmy Teltonika. Zgodnie z umową projekty niezbędne do uruchomienia produkcji półprzewodników na Litwie zostaną zakończone do 2027 roku[27].

Poprzedni i nowy prezydent Czech a Chiny

9 stycznia miała miejsce wideokonferencja pomiędzy prezydentem Czech Milosem Zemanem i przewodniczącym Chińskiej Republiki Ludowej Xi Jinpingiem. Rozmowa odbyła się w bardzo przyjaznym tonie. Xi podkreślił, że w ramach ostatnich 10 lat, dzięki wielu odbytym rozmowom i spotkaniom pomiędzy przywódcami obydwu państw, relacje chińsko-czeskie urosły do rangi strategicznego partnerstwa. Zeman natomiast oświadczył, iż Czechy są gotowe do zacieśnienia współpracy z Chinami na polu m.in. gospodarczym, handlowym oraz inwestycyjnym. Ponadto zadeklarował, że Czechy chcą pełnić aktywną rolę na rzecz „zdrowych” relacji pomiędzy Unią Europejską a Chińską Republiką Ludową[28].

Zeman, był orędownikiem współpracy z Chinami, ale wygląda na to, że nowy prezydent będzie miał inne podejście wobec Pekinu. W wyniku zwycięstwa w drugiej turze wyborów prezydenckich w Czechach (27-28 stycznia) Petr Pavel został wybrany na nowego prezydenta Czech (stanowisko obejmie 9 marca 2023 roku wraz z zakończeniem kadencji obecnego prezydenta Milosa Zemana). 29 stycznia prezydentka Tajwanu Tsai Ing-wen złożyła nowo wybranemu prezydentowi gratulacje w imieniu rządu i obywateli Republiki Chińskiej. W swoich gratulacjach Tsai Ing-wen powiedziała, że więzy, które łączą narody Czech i Tajwanu, są długotrwałe i głębokie, a ponadto, że zarówno Czesi, jak i Tajwańczycy podzielają wspólne wartości, takie jak: wolność, demokracja, prawa człowieka i rządy prawa[29]. 30 stycznia Petr Pavel, za pośrednictwem swojego profilu na Twitterze, poinformował, że odbył rozmowę z prezydentką Tajwanu, podczas której podziękował za gratulację oraz zapewnił, że Czechy i Tajwan podzielają wspomniane powyżej wartości. Dodał również, że zgodzili się co do tego, iż należy wzmacniać partnerstwo czesko-tajwańskie[30]. W czasie telekonferencji Pavel oświadczył również, że jego kraj twardo stoi po stronie demokracji i wspiera Republikę Chińską w utrzymaniu rządów demokratycznych bez autorytarnego przymusu[31]. Protajwańska retoryka świeżo wybranego prezydenta Czech, nie mogła zostać niezauważona przez Chińską Republikę Ludową. Jeszcze przed rozmową Pavla z Tsai, 30 stycznia, chińskie MSZ, dowiedziawszy się o zaplanowanej telekonferencji, poinformowało, iż jest w kontakcie z Pragą w jej kwestii. Kontakty Pavla zostały skrytykowane przez stronę chińską. Pekin wypomniał Pavlowi, iż w czasie jego kampanii prezydenckiej jawnie oznajmiał, że zasada „jednych Chin” powinna być niezmiennie przestrzegana[32]. O fakcie zaniepokojenia Chin kontaktami czeskiego prezydenta-elekta z de facto nieuznawanym przez Czechy Tajwanem potwierdziło czeskie MSZ: „Możemy potwierdzić, że chińskie MSZ skontaktowało się telefonicznie z naszymi kolegami z ambasady w Pekinie. Strona chińska wyraziła zaniepokojenie doniesieniami medialnymi o zbliżającej się rozmowie telefonicznej między prezydentem elektem a prezydentem Tajwanu”, powiedziała rzeczniczka czeskiego MSZ Maria Wernerová[33].

Przewodniczący Xi Jinping zachęca młodych Węgrów do pogłębiania wiedzy o Chinach

Przewodniczący Xi Jinping w swojej odpowiedzi na list z węgiersko-chińskiej dwujęzycznej szkoły (założonej w 2004 roku) zachęcił węgierską młodzież do poszerzenia swojej wiedzy na temat Chin oraz stania się swojego rodzaju wysłannikami przyjaźni chińsko-węgierskiej. Przyznał również, że on i jego żona bardzo ucieszyli się z tego listu tym bardziej teraz, czyli podczas Chińskiego Nowego Roku. Xi dalej mówił, iż do tej pory pamięta rozmowy z nauczycielami i uczniami tejże szkoły, które miały miejsce w 2009 roku, gdy ten wizytował Węgry jeszcze jako wiceprzewodniczący Chin[34].

[1] S. Otfinowska, Unia podjęła decyzję w sprawie podróżnych z Chin, Euractiv, https://www.euractiv.pl/section/polityka-zagraniczna-ue/news/unia-podjela-decyzje-w-sprawie-podroznych-z-chin/

[2] Niemcy. Test na koronawirusa dla podróżnych z Chin, Deutsche Welle, https://www.dw.com/pl/niemcy-test-na-koronawirusa-dla-podr%C3%B3%C5%BCnych-z-chin/a-64293097

[3] L. Guillot, France becomes third EU country to screen China arrivals for COVID, Politico, https://www.politico.eu/article/france-third-eu-country-screen-china-arrivals-covid/

[4] E. Koutsokosta, Travellers from China arrive in Europe as COVID tests begin on wastewater, Euronews, https://www.euronews.com/my-europe/2023/01/10/travellers-from-china-arrive-in-europe-as-covid-tests-begin-on-wastewater

[5] Greece to require negative COVID tests for travellers from China, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/greece-require-negative-covid-tests-travellers-china-2023-01-05/

[6] Covid-19: Austria to monitor wastewater of flights from China, top Chinese tourist attractions, Hong Kong Free Press, https://hongkongfp.com/2023/01/04/covid-19-austria-to-monitor-wastewater-of-flights-from-china-top-chinese-tourist-attractions/

[7] China threatens ‘countermeasures’ over other countries’ Covid travel restrictions, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/jan/03/china-criticises-other-countries-for-excessive-covid-travel-rules

[8] Europe's China-related travel measures should be non-discriminatory: spokesperson, Xinhuanet, https://english.news.cn/20230117/e11f56c408dd4cb898e98a5129a46c16/c.html

[9] Germany's ties with China could change fundamentally - SPD leader, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/germanys-ties-with-china-could-change-fundamentally-spd-leader-2023-01-11/

[10] German finance minister warns against quick decoupling from China, Reuters, https://www.reuters.com/markets/german-finance-minister-warns-against-quick-decoupling-china-2023-01-22/

[11] Interview: BMW senior official says engagement better than judgement, stressing cooperation with China, Xinhuanet, http://english.news.cn/20230109/4135dab278094d82b093b9b4b2540c38/c.html

[12] BMW Chairman Believes China is One of Most Important Markets, Pandaily, https://pandaily.com/bmw-chairman-believes-china-is-one-of-most-important-markets/

[13] Breakdown of BMW Group's worldwide automobile sales in FY 2021, by region, Statista, https://www.statista.com/statistics/267252/key-automobile-markets-of-bmw-group/

[14] Y. Lin, P. Teng, Delegation of German lawmakers to visit Taiwan next Monday, Focus Taiwan, https://focustaiwan.tw/politics/202301060013

[15] German lawmakers travel to Taiwan as China tensions rise, The Japan Times, https://www.japantimes.co.jp/news/2023/01/09/asia-pacific/german-mps-visit-taiwan/

[16] Tajwan apeluje do Niemiec o pomoc w utrzymaniu "regionalnego porządku", Rzeczpospolita, 10.01.2023, https://www.rp.pl/dyplomacja/art37749581-tajwan-apeluje-do-niemiec-o-pomoc-w-utrzymaniu-regionalnego-porzadku

[17] Germany will not arm Taiwan, senior lawmaker says, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/germany-will-not-arm-taiwan-senior-lawmaker-says-2023-01-11/

[18] L. von Hammerstein, German lawmakers visit Taiwan amid tensions, https://www.dw.com/en/german-lawmakers-visit-taiwan-amid-tensions/video-64332476

[19] China invokes Germany’s ‘painful’ past, slams Berlin delegation’s visit to Taiwan, Hong Kong Free Press, 9.01.2023, https://hongkongfp.com/2023/01/09/china-invokes-germanys-painful-past-slams-berlin-delegations-visit-to-taiwan/

[20] Germany's new China strategy 'guided by ideology', ambassador says, Reuters, https://www.reuters.com/world/germanys-new-china-strategy-guided-by-ideology-ambassador-says-2023-01-08/

[21] W. Horobin, F. Lacqua, Le Maire Says US Wants to Oppose China, EU Wants to Engage It, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-01-20/le-maire-says-us-wants-to-oppose-china-eu-wants-to-engage-it?leadSource=uverify%20wall

[22] S. Amaro, ‘China cannot be out, China must be in’: France says it’s diverging with Washington on Beijing ties, CNBC, https://www.cnbc.com/2023/01/20/china-must-be-in-france-says-its-diverging-with-washington-on-beijing-ties.html

[23] S. Lau, China Direct: Reopening (exemptions apply) — TikTok CEO — France’s concerns, POLITICO’s China Direct, https://www.politico.eu/newsletter/china-direct/reopening-exemptions-apply-tiktok-ceo-frances-concerns/

[24] Wang Yi Has a Phone Call with French President's Diplomatic Advisor Emmanuel Bonne, Strona internetowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych Chińskiej Republiki Ludowej, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202301/t20230117_11009860.html

[25] WTO To Weigh In On EU-China Spats Over Lithuania, Patents, Barron's, https://www.barrons.com/news/wto-to-weigh-in-on-eu-china-spats-over-lithuania-patents-01674833109

[26] Lithuania’s Foreign Minister Landsbergis welcomes the WTO’s decision to establish a panel over China’s illegal economic restrictions on trade with Lithuania, Ministry of Foreign Affairs of Lithuania website, https://urm.lt/default/en/news/lithuanias-foreign-minister-landsbergis-welcomes-the-wtos-decision-to-establish-a-panel-over-chinas-illegal-economic-restrictions-on-trade-with-lithuania

[27] Teltonika, Lithuanian high-tech company group, signs technology cooperation agreement with Taiwanese partners, The Baltic Times, https://www.baltictimes.com/teltonika__lithuanian_high-tech_company_group__signs_technology_cooperation_agreement_with_taiwanese_partners/

[28] Chinese, Czech presidents hold virtual meeting, Xinhuanet, https://english.news.cn/20230109/8897d8b0044147cb8bc5601e12043988/c.html

[29] J. Yeh, Tsai congratulates Czech Republic president-elect, Focus Taiwan, https://focustaiwan.tw/politics/202301290009

[30] Post Petra Pavla na serwisie Twitter, https://twitter.com/general_pavel/status/1620072512532127750

[31] J. Yeh, Tsai congratulates Czech president-elect in rare call to non-ally leader, Focus Taiwan, https://focustaiwan.tw/politics/202301300029

[32] China contacts Prague over Czech president-elect speaking to Taiwan president, Reuters, https://www.reuters.com/world/china-contacts-prague-over-czech-president-elect-speaking-taiwan-president-2023-01-30/

[33] A. Zacharová, China fumes at new Czech President over Taiwan, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/czech-president-elect-angers-china-over-phone-call-with-taiwanese-president/

[34] Xi encourages Hungarian youths to learn more about China, become envoys of friendship, Xinhuanet, https://english.news.cn/20230131/904dd59aeef144628ae8bc0b9cf59dab/c.html?utm_source=substack&utm_medium=email